Struiken zijn de basis en overgang van vrije veld naar het bos met bomen. Door hun groei, bloei en vruchten vormen zij beschutting en een voedingsbron voor zoogdieren, vogels en insecten. Maar ook als solitaire robuste lage begroeiing in het open landschap hebben struiken veel waarde voor het laten ontstaan van biodiversiteit.
De Rubus soorten (braam en framboos) kunnen zich goed ontwikkelen in open bosjes. (veel licht!) De wintergroene struiken worden door het wild als voedselbron bijzonder gewaardeerd: blad en jonge scheuten door reewild, de bramen door hazen en fazanten en de bloesem wordt druk bezocht door bijen en hommels. Bovendien biedt braam goede schuil- en broedmogelijkheden. Bramen zijn gemakkelijk (en daardoor goedkoop!) te vermeerderen: door het afleggen van een twijg schiet deze wortel. Door vervolgens deze aflegger in het voorjaar uit te steken en weer te planten heeft u snel het gewenste resultaat.
De framboos (Rubus) zorgt gedurende een korte periode voor dekking. Ook framboos is eenvoudig te vermeerderen, eenjarige planten kunt u met de steekschop uitsteken (in herfst of voorjaar) en in kleine groepen (10-20 stuks) planten. Houdt als plantafstand ongeveer 1 meter aan. De framboos breidt zich door worteluitlopers als vanzelf uit.
Vuilboom of sporkehout (Frangula alnus) verdraagt enige schaduw en biedt vooral in naaldhoutbosjes dekking. Verder groeit vuilboom zowel in singels, struwelen en bossen en op vochtige en droge gronden. Een zeer belangrijke drachtplant voor bijen.
Rode kornoelje (Cornus sanguinea) is bijzonder favoriet als knabbelhout met zeer vitaminerijke vruchten, vogels en kleine zoogdieren eten de bessen. De struik gedijt het best in de halfschaduw aan de bosrand en in houtwallen. Kornoelje groeit op zowel vrij droge als op vrij vochtige plaatsen. Een ideale struik voor het creëren van beschutting in het veld.
De Gelderse roos (Viburnum opulus). In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, is de Gelderse roos géén rozensoort. De struik doet dienst als knabbelhout. Op de juiste standplaats kan de Gelderse roos uitbundig bloeien en veel bessen geven. Fazant en haas zijn hier gek op. Het beste groeit de Gelderse roos op een niet te droge of arme bodem aan de bosranden en in houtsingels.
Liguster (Ligustrum vulgare) is een groenblijvende struik die wel vijf meter hoog kan worden. Het is een struik voor halfschaduw en kan bijzonder goed tegen vraatschade, voornamelijk veroorzaakt door reewild. Door stekken is liguster eenvoudig te vermeerderen. De bessen zijn voor overwinterende kramsvogels, koperwieken en pestvogel belangrijk voedsel.
Kardinaalsmuts (Euonymus europaeus) kan redelijk tegen schaduw en geeft goede dekking voor het wild. Een voedselrijke en vochtige (kalkhoudende) bodem geniet de voorkeur. In milde winters en in een beplanting kan kardinaalsmuts het blad houden. Konijnen kunnen in sneeuwrijke winters zoveel bast afknabbelen dat de struik afsterft, reeën snoepen graag aan de jonge loten. Vermeerderen is mogelijk door worteluitlopers.
De sleedoorn (Prunus spinosa) zorgt van alle inheemse struiksoorten voor de meeste dekking (haas, fazant en patrijs). De bessen worden graag gegeten door vogels. Door erg veel wortelopslag te maken, ontwikkelt zich een ondoordringbare mantel. Ruime plantafstanden zijn dus aan te bevelen. Let wel, sleedoorn kruipt gemakkelijk akkers en weilanden in en kan op schouwpaden een plaag worden!
De vlier (Sambucus nigra) is vooral populair bij de vogels en kleine zoogdieren door de weelderige bessendracht en bij insecten door zijn uitbundige bloei. De vlier is een indicator voor stikstofrijke situatie, groeit op relatief voedselrijke plaatsen en verdraagt halfschaduw. Meidoorn (Crataegus monogyna) is een lichtminnende struik, kan echter ook in halfschaduw. Een ideale struik als randbeplanting. Hij biedt goede dekking met zijn dicht gedoornde twijgen. Zijn bloei trekt vele insecten aan, fazanten en lijsterachtigen eten dankbaar van de bessen.
Vogelkers of troskers (Prunus padus) Vogelkers kan vrij veel schaduw verdragen en groeit optimaal op voedselrijkere en vochtige gronden. Meestal blijft het een struik, soms wordt het een boom. Vooral reewild doet zich tegoed aan de jonge loten, twijgen, knoppen en blad, de bessen worden amper genuttigd.
Hazelaar of hazelnoot (Corylus avellana). De hazelaar kan goed tegen schaduw. Ze groeit op voedselrijke, vochtige bodems. De bladeren, knoppen, twijgen en jonge loten worden gegeten door reewild. De noten, die goed te zaaien zijn, zijn populair bij knaagdieren zoals eekhoorn en vele muizensoorten.
Brem (Cytisus scoparius). De brem is een struik die voornamelijk op de droge en zuurdere zandgronden voorkomt. De bast wordt ’s winters graag gegeten door konijnen en hazen, bast en twijgen door ree. De brem zou coccidiose bij hazen voorkomen. Vanwege de uitbundige bloei is ze populair bij hommels en bijen.
De hulst (Ilex aquifolium) komt van nature in het oosten van het land voor op vrij arme vochtige bodems. Kan goed tegen schaduw. De bloemen worden druk bezocht door bijen, de bessen worden graag door lerachtigen gegeten. Gevoelig voor konijnenvraat, biedt in groepjes, goede dekking voor fazanten.
Rozen (Rosa). Er zijn acht inheemse rozensoorten. De meest gebruikte rozen voor landschappelijke beplantingen zijn de Hondsroos (Rosa canina) en de Egelantier (Rosa rubiginosa). De roos is een typische bos-randsoort, en heeft veel licht en warmte nodig. U kunt ze het beste vol in de zon planten of aan de zuidkant van de beplanting. Rozen bieden zeer goede dekking voor konijn, fazant en patrijs. De rode tot zwarte bottels zijn rijk aan vitamine C. Reeën vreten graag van de jonge loten.
Lijsterbes (Sorbus aucuparia). De lijsterbes kan bijna overal groeien, toch liefst in veel licht. Door zijn ijle en doorzichtige vorm biedt lijsterbes weinig dekking. Maar fazanten, lijsters en merels zijn dol op de bessen en reewild op de twijgen en jonge loten. Bessen, twijgen en loten hebben een hoog gehalte aan Vitamine C.
Veldesdoorn (Acer campestre) groeit van nature op kalkrijke gronden, maar ook op armere droge gronden. Veldesdoorn laat zich goed terugzetten, biedt vervolgens zeer goede dekking, maar is gevoelig voor 'bloeden'. Het is een drachtplant voor bijen en in sneeuwrijke winters populair bij konijnen (vraatschade), voor zover wij nog sneeuwrijke winters en / of konijnen hebben.
Bomen, heesters, struiken en klimplanten voor vogelbosjes op vruchtbare grond (zand, veen, zavel en klei):
meidoom - Crataegus monogyna en Crataegus oxycantha - hoofdsoort
kornoelje - Cornus sanguinea -verdraagt schaduw
vuilboom - Rhamnus frangula
kardinaalsmuts - Euonymus europea
zuurbes - Berberis wlgaris
hondsroos - Rosa canina
egelantier - Rosa rubiginosa of Rosa eglanteria
bottelroos - Rosa rugosa
gelderse roos - Viburnum opulus
hulst - Ilex aquifolium
taxus - Taxus baccata -verdraagt schaduw
sleedoorn - Prunus spinosa
wegedoorn - Rhamnus carthartica
cotoneaster - diverse soorten
veldesdoorn - Acer campestre
laurierkers - diverse soorten
liguster - Ligustrum ovalifolium en Ligustrum. vulgare - schaduw
haagbeuk - Carpinus betulus
ruwe iep - Ulmus scabra
fijnspar - Picea abies - een enkel exemplaar
bolesdoom - Acerplatanoides globosum - een enkel exemplaar
Bramen en kamperfoelie kunnen 'spontaan' ontstaan.
Op stikstofrijke gronden kunnen overblijvende brandnetels een goede nest- gelegenheid vormen;
bomen, heesters, struiken en klimplanten voor vogelbosjes op lichte onvruchtbare zandgrond:
krenteboompje - Amelanchier lamarckii (canadensis)
jeneverbes - Juniperus communis
lijsterbes- Sorbus aucuparia en Sorbus thuringiaca fastigiata
ligustrum - Ligustrum ovalifolium en Ligustrum vulgare
kamperfoeliestruik - Lonicera morrowii of Lonicera xylosteum
vlier - Sambucus nigra
kruipwilg - Salix repens
vogelkers - Prunus padus (geen serotina)
hulst - Ilex aquifolium
Bomen, heesters, struiken en klimplanten voor vogelbosjes op lichte onvruchtbare kalkrijk duinzand:
duindoorn - Hippophaeus rharnnoides
duinroosje - Rosa spinosissima
Tegen muren kunnen bij voorkeur geplant worden:
cotoneaster - Cotoneaster salicifolia floccosa
vuurdoorn - Pyracantha coccinea - diverse vaneteiten
hydrangea - Hydrangea petiolaris
bosrank - Clematis vitalba en vele varieteiten
winterjasmijn - Jasminum nudiflorum
klimop - Hedera helix
kamperfoelie - Lonicera - diverse variëteiten.
Voor hagen worden veel gebruikt:
liguster - Liguster ovalifolium (atrovirens)
taxus - Taxus baccata
thuja - Thuja occidentalis
haagbeuk - Carpinus betulus
hulst - Ilex aquifolium
SCHETS C.
a. lichte zandgrond
zomereik - Quercus robur - snoeien
krenteboompje - Amelanchier lamarckii (canadensis)
vogelkers - Prunus padus (geen serotina)
berk - Betula pubescens en B. verrucosa
lijsterbes - Sorbus aucuparia
witte of grijze els - Alnus incana
b. vruchtbare zandgrond, zavel en kleigrond
meidoorn - Crataegus monogyna
sleedoorn - Prunus spinosa
kornoelje - Cornus sanguina
zomereik - Quercus robur
kardinaalsmuts - Euonymus europea
hulst - Ilex aquifolium
gelderse roos - Viburnum opulus
veldesdoorn - Acer campestre
haagbeuk - Carpinus betulus
wilg - Salix, diverse soorten
hazelaar - Corylus aveílana
c. veengrond:
zwarte els - Alnus glutinosa - elzeproppen
meidoorn - Crataegus monogyna C. laevigata
gagel - Myrica gale
vlier - Sarnbucus nigra
wegedoorn - Rhamnus cathartica
es - Fraxinus excelsior
wilg - Salix diverse soorten o.a. alba en de knotwilg